Što je webwobhladowak?
Webwobhladowak was wšudźe w interneće wjedźe a zmóžnja wam, sej wobrazy a wideja z cyłeho swěta wobhladać.
Web je hoberski a mócny nastroj. W běhu někotrych lětdźesatkow je internet wašnje změnił, na kotrež dźěłamy, wašnje, na kotrež hrajemy a wašnje, na kotrež z druhimi interagěrujemy. Wotwisujo wot toho, kak so wužiwa, přemosća narody, wodźi wikowanje, wudźeržuje styki, ćěri motor inowacije přichoda a je zamołwity za wjace memow hač wěmy, štož mamy z nimi činić.
Je wažnje, zo kóždy ma přistup k webej, ale je tež njewuměnite, zo smy wšitcy nastroje rozumimy, kotrež wužiwamy, zo bychmy přistup k njemu měli. Wužiwamy webwobhladowaki kaž Mozilla Firefox, Google Chrome, Microsoft Edge a AppleSafari kóždy dźeń, ale rozumimy, štož su a kak funguja? W krótkim času smy po puću šli wot toho, zo smy so móžnosći dźiwali, zo so da mejlka na někoho w swěće słać, hač k změnje w tym, kak sej na informacije myslimy. Njeje prašenje, kelko hišće wjace wěsće, ale prosće prašenje, kotry wobhladowak abo kotre nałoženje móže wam te informacije najspěšnišo wobstarać.
Kak webwobhladowak funguje?
Webwobhladowak was wšudźe w interneće sobu bjerje. Wotwołuje informacije z druhich dźělow weba a pokazuje je na wašim desktopje abo mobilnym graće. Informacije so z pomocu Hypertext Transfer Protocol přenošuja, kotryž definuje, kak so maja tekst, wobrazy a wideja we webje přenošować. Tute informacije dyrbja so w konsistentnym formaće dźělić a pokazać, zo bychu ludźo, kotřiž wobhladowak wužiwaja, wšudźe w swěće móhli informacije widźeć.
Bohužel so nic wšě zhotowjerjo wobhladowakow rozsudźeja, format na samsne wažnje interpretować. Za wužiwarja to rěka, zo websydło móže rozdźělnje wupadać a fungować. Wutworjenje konsistency mjez wobhladowakami, zo by kóždy wužiwar móhł internet wužiwać, njedźiwajo na wobhladowak, za kotryž so rozsudźa, webstandardy rěka.
Hdyž webwobhladowak daty z interneta ćehnje a je ze serwerom zwjazany, wužiwa software z mjenom rendering engine, zo bychu so daty do teksta a wobrazow přełožowali. Tute daty su w Hypertext Markup Language (HTML) napisane a webwobhladowaki tutón kod čitaja, zo bychu to wutworili, štož w interneće widźimy, słyšimy a dožiwjamy.
Hyperwotkazy wužiwarjam zmóžnjeja, šćežce k druhim stronam abo sydłam we webje slědować. Kóžda webstrona, kóždy wobraz a kóžde widejo ma swójski jónkróćny Uniform Resource Locator (URL), kotryž je tež jako webadresa znaty. Hdyž wobhladowak serwer za daty wopytuje, webadresa wobhladowakej zdźěla, hdźež ma za kóždym elementom pytać, kotryž je w html wopisany, štož potom wobhladowakej zdźěli, kak so k webstronje dóstawa.
Placki (nic te słódne jědźne)
Websydła informacije wo was w datajach składuja, kotrež placki rěkaja. Składuja so na wašim ličaku za přichodny raz, hdyž te sydło wopytujeće. Hdyž so wróćeće, budźe kod websydła tu dataju čitać, zo by widźał, hač to wy sće. Hdyž na přikład websydło wopytujeće, sej strona waše wužiwarske mjeno a hesło spomjatkuje – to je z plackom móžne.
Su tež placki, kotrež sej podrobniše informacije wo was spomjatkuja. Snano waše zajimy, waše mustry webpřehladowanja atd. To rěka, zo sydło móže wam na zaměr bóle wusměrjeny wobsah poskićić – husto w formje wabjenja. Su typy plackow, kotrež placki třećeho poskićowarja rěkaja, kotrež wot sydłow přińdu, kotrež runje samo njewopytujeće a móža wam wot sydła do sydła slědować, zo bychu informacije wo was hromadźili, kotrež so druhdy na druhe předewzaća předawaja. Druhdy móžeće tute typy plackow blokować, hačrunjež nic wšě wobhladowaki to zmóžnjeja.
Priwatnosć rozumić
Nimale wšě hłowne wobhladowaki maja nastajenja za priwatny modus. Tón eksistuje, zo by přehladowansku historiju před druhimi wužiwarjemi na samsnym ličaku schował. Wjele ludźi sej mysli, zo priwatny modus abo modus inkognito jich identitu kaž tež přehladowansku historiju před internetnymi słužbnymi poskićowarjemi, knježerstwami a wabjerjemi chowa. To nječini. Tute nastajenja prosće historiju na wašim systemje zhašeja, štož je pomocliwe, hdyž ze sensibelnymi wosobinskimi informacijemi na zhromadnym abo zjawnym ličaku wobchadźeće. Firefox to přesahuje.
Firefox wam zmóžnja, přesćěhowakam při slědowanju po webje haćić, zo by wam pomhał, online wjace priwatny być.
Dajće swój wobhladowak za sebje dźěłać
Najwjace hłownych webwobhladowakow wužiwarjam zmóžnja, jich dožiwjenje z rozšěrjenjemi abo přidatkami změnić. Rozšěrjenja su software, kotruž móžeće swojemu wobhladowakej přidać, zo byšće jón přiměrił abo funkcionalnosć přidał. Rozšěrjenja móža wšitko činić, štož wjeselo čini a je z praktiskim wužitkom, na přikład, zo bychu so nowe funkcije, słowniki cuzych rěčow abo wizuelny napohlad a drasty zmóžnili.
Wšitcy zhotowjerjo swoje produkty wuwiwaja, zo bychu wobrazy a wideja tak spěšnje a běžnje kaž móžno pokazali, štož wam wosnadnja, najwjace z weba wućahnyć. Wšitcy ćežko dźěłaja, zo bychu wužiwarjam zaručili, zo maja wobhladowak, kotryž je spěšny, mócny a da so lochko wužiwać. Rozeznawaja so přez přičinu. Je wažnje, prawy wobhladowak za was wubrać. Mozilla Firefox wuwiwa, zo by zaručił, zo wužiwarjo kontrolu nad swojich žiwjenjach online maja a zo by zaručił, zo internet je globalna, zjawna resursa, kotraž je za wšěch přistupna.